فرش دستباف چیست؟
فرش دستباف در واقع فرشی است که تار و پود آن توسط دست انسان بافته می‌شود و مواد و الیاف طبیعی در تهیه آن به کار برده می‌شود.
فرش دستباف ایرانی، یکی از معروف‌ترین فرش‌های دستباف در کل دنیا محسوب می‌شود و سهم بزرگی در صادرات ایران دارد. در بین ملل مختلف فرش‌های دستباف و بخصوص فرش دستباف ایرانی از محبوبیت بالایی برخوردار است و همین عامل سبب شده که این فرش جنبه‌های مختلفی پیدا کند که هر کدام نقش مهمی در نوع فرش دستباف دارند.
7 فاکتور مهم در فرش‌های دستباف ایرانی دخیل هستند که باعث شده‌اند فرش‌های دستباف ایرانی در کل جهان با نام‌های خاصی، بسته به نوع آن، معروف باشند. این 7 فاکتور عبارتند از؛ طرح و نقش، اندازه، نحوه بافت، جنس، ظرافت، ساختار و سبک محلی
1. فرش دستباف از لحاظ طرح و نقش: انتخاب نوع طرح و نقش فرش دستباف کاملا به سلیقه افراد بستگی دارد. فرش دستباف از قدیم تا به امروز طرح‌های مختلفی به خود دیده است. در زیر نام طرح‌های مختلف فرش دستباف ایرانی آورده شده است.
1- طرح آثار باستانی و ابنیه اسلامی 2- طرح شاه عباسی 3- طرح اسلیمی 4- طرح قابی 5- طرح اقتباسی 6- طرح افشان 7- طرح بته‌ای 8- طرح ایلی و عشایری 9- طرح تلفیقی 10- طرح واگیره‌ای 11- طرح ترکمن 12- طرح درختی 13- طرح شکارگاهی 14- طرح گل فرنگ 15- طرح گلدانی 16- طرح ماهی درهم 17- طرح محرابی 18- طرح هندسی
البته در شهرهای مختلف طرح‌های مختلفی بکار برده می‌شود، به همین خاطر می‌توان فرش‌ها را از لحاظ بافت در شهرهای مختلف نیز دسته بندی کرد. معروف‌ترین آنها عبارتند از؛ فرش دستباف کاشان، فرش دستباف تبریز، فرش دستباف اصفهان، فرش دستباف قم و فرش دستباف نایین.
2. فرش دستباف از لحاظ اندازه: اندازه یکی از مهم‌ترین فاکتورهای دسته بندی فرش دستباف است. معمولا فرش‌های دستباف در ابعاد 6 و 9 و 12 و 24 متری بافته می‌شوند. البته قالی‌ها، قالیچه‌ها، کلگی‌ها، کناره‌ها، ذرع و نیم، پشتی‌ها و پادری‌ها هم هر کدام می‌توانند در اندازه‌های مختلف بافته شوند که فرش دستباف می‌تواند در قالب یکی از این‌ها باشد.
3. فرش دستباف از لحاظ نحوه بافت: فرش دستباف از لحاظ نحوه بافت به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شود:
فرش تمام لول: قوس گره در پشت این نوع فرش 90 درجه بوده و شیارهای پشت فرش از عمق بالایی برخوردار هستند. تار این نوع فرش بسیار به هم نزدیک بوده و بافت محکمی دارد.
فرش لول: تارها به اندازه قطر نخ از هم فاصله دارند. در هر رج، چله زیر و رو می‌شود و تارها، یکی در میان از پشت قالی دیده می‌شوند.
فرش نیم لول: قوس گره در پشت فرش 45 درجه است.
4. فرش دستباف بر اساس جنس: جنس نیز یکی از عوامل مهم در تقسیم‌بندی فرش است. برای تهیه فرش دستباف از مواد مختلفی استفاده می‌شود. چند نوع از مهم‌ترین آنها در زیر آمده است:
فرش پشمی: تار و پودها از پنبه و پرزها از جنس پشم است.
تمام ابریشمی: چله و پرز از ابریشم است.
گل ابریشم: در این فرش به جای پرز پشمی از ابریشم استفاده می‌شود.
کف ابریشم: به جای پرز پشمی از پرز ابریشمی استفاده می‌شود.
فرش سوف: زمینه این نوع فرش از پود ضخیم و نازک تشکیل شده و نقش گل و بوته‌ها پرزدار است.
5. فرش دستباف بر اساس ظرافت: منظور از دسته‌بندی بر اساس ظرافت فرش، همان رجشمار است که یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیر گذار در کیفیت و قیمت فرش است.
فرش درشت باف: رجشمار بین 15 تا 30
فرش نیمه ریز: رجشمار 30 تا 45
فرش ریزباف: رجشمار بین 45 تا 60
فرش ممتاز: دارای رجشمار 90 به بالا که از بهترین نوع فرش دستباف است.
6. فرش دستباف براساس ساختار: فرش‌ها از نظر ساختار به دو دسته کلاسیک و مدرن تقسیم‌بندی می‌شوند. نوع کلاسیک دستباف براساس اصول و قواعد قدیمی بافته شده و طرح انها کاملا سنتی است. تنوع رنگ در آنها بالا و دارای رنگ‌های آرام و ملایمی هستند. در نوع مدرن طراحی و شکل و بافت و... کاملا امروزی و تشکیل شده از نقوش ریز و مینیمال است. از اشکال هندسی ساده و حجیم برخوردار است که با فاصله زیادی از هم قرار دارند.
7. فرش براساس سبک محلی:
فرش‌های شهری: ظرافت و رجشمار بالایی دارند و از طرح و نقش ویژه‌ای برخوردار هستند، مانند فرش تبریز.
فرش روستایی: از طرح و نقش ساده‌ای برخوردار است. معمولا نقشه این نوع فرش‌ها بصورت ذهنی و توسط افراد روستانشین بافته می‌شود.
فرش عشایری: توسط افراد عشایری بافته می‌شود و بسیار ساده و برگرفته از زندگی ایل و عشایری است. عموما اندازه کوچکی داشته و درشت باف و زمخت است. رایج‌ترین فرش‌های عشایری گبه، جل، سفره، نمکدان، رختخواب پیچ و پشتی هستند.
این 7 فاکتور را تعریف کردیم تا بگوییم فرش دستباف از چه اهمیت بالایی برخوردار است و چقدر زحمت برای جز به جز آن کشیده می‌شود. به همین خاطر است که فرش‌های دستباف از کیفیت بالایی برخوردار بوده و قیمت بالایی دارند.
پیشنهاد میکنیم مطالب زیر را نیز مشاهده کنید
نظرات کاربران